Zespół Cotarda stanowi schorzenie, którego symptomy skupiają się wokół urojeń nihilistycznych – osoba jest przekonana, że jest martwa, nie posiada organów wewnętrznych, przez co ma wrażenie, że gnije od środka, czuje zapach rozkładającego się własnego ciała i pełzają po niej robaki. Ponadto występują również urojenia negacyjne – osoba zaprzecza, że istnieje, neguje własną fizyczność. Taka osoba silnie wierzy w to, że jest nieśmiertelna. Dodatkowo chory odczuwa ciągły niepokój oraz ma obniżony nastrój. Osoba jest tak silnie przekonana o słuszności urojeń, że nie bierze pod uwagę faktycznych dowodów na swoje istnienie z zewnątrz, zaś szuka irracjonalnych wyjaśnień swoich przekonań.
Ponieważ dany zespół jest dość rzadki, obecnie nie figuruje ani w klasyfikacji zaburzeń psychicznych opracowanej przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne (DSM-V), ani też w Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-10). Nie jest również uznawany za osobną jednostkę chorobową, a raczej jako zestawienie symptomów współwystępującymi z innymi chorobami. Jednakże specjaliści dążą do uznania zespołu jako samodzielnej jednostki chorobowej.
U osoby cierpiącej na zespół Cotarda można zaobserwować charakterystyczne objawy takie jak:
• odczuwanie silnego związku z osobami zmarłymi, który objawia się poprzez m.in. rozmowę ze zmarłymi, wizyty na cmentarzu
• zmniejszony poziom wrażliwości na ból, może pojawić się również analgezja czyli zniesienie czucia bólu (chory może mieć zwiększoną tendencję do zachowań autoagresywnych, w tym również samobójczych z racji tego, że przekonany o swojej śmierci, sądzi, że zadając sobie ból i tak nie może wyrządzić sobie krzywdy, bo jest martwy)
• zmniejszona percepcja ciała (chory nie czuje np. smaku, zapachu, pulsu, bicia serca itd.)
• brak poczucia własnej tożsamości (chory może podawać nieprawdziwe informacje dotyczące jego osoby bądź zaprzeczać istnieniu faktu, że ma imię, rodzinę, ciało itp.)
• silne poczucie winy i kary, które wynika z przekonania, że skoro chory jest martwy, a wciąż jest na ziemi, to jest potępiony, a jego egzystencja jest karą za grzechy i nieposłuszeństwo
• pobudzenie psychoruchowe (chory porusza się w charakterystyczny sposób przypominający chód zombie)
• zaprzestanie dbania o siebie (chory przestaje dbać o higienę, pić, jeść przekonany o braku konieczności wykonywania tych czynności, skoro jest martwy)
• depersonalizacja, czyli poczucie odłączenia siebie od własnego ciała oraz derealizacja, czyli poczucie nierealności otoczenia
Badacze nie są w stanie wskazać jednoznacznej przyczyny powstawania zespołu Cotarda, jednakże obserwuje się, że prawdopodobnie istotną rolę w rozwoju choroby odgrywają zmiany w płacie czołowym oraz obustronne uszkodzenie półkul mózgowych. Dodatkowo zespół może towarzyszyć takich schorzeniom jak schizofrenia, depresja czy choroba afektywna dwubiegunowa. Co więcej, zaobserwowano, że zespół Cotarda może wystąpić jako efekt uboczny leczenia wirusa opryszczki.
Z racji tego, że nie wyodrębniono kryteriów diagnostycznych tego zespołu, a granica między urojeniami nihilistycznymi w depresji, a w zespole Cotarda jest niewyraźna, to leczenie skupia się głównie na złagodzeniu objawów pozytywnych oraz podwyższeniu nastroju. Dominującą metodą terapeutyczną jest głównie farmakoterapia dostosowana do obecnych objawów, obejmująca podawanie leków przeciwdepresyjnych oraz przeciwpsychotycznych. Dodatkowo, skuteczne w tym przypadku jest również wykorzystanie terapii elektrowstrząsowej.
Autor: Aleksandra Kaczmarek