Prokrastynacja to zwyczaj odkładania, opóźniania lub unikania wykonywania zadań, które są ważne, pilne lub wymagające wysiłku. Jest to nawyk polegający na długotrwałym odkładaniu czynności na później, mimo świadomości negatywnych konsekwencji.
Mimo braku oficjalnej klasyfikacji jako choroby, prokrastynacja jest szeroko uważana za zaburzenie, które negatywnie wpływa na nasze codzienne funkcjonowanie. Choć nie znajduje się w DSM ani w ICD, wielu psychologów uznaje ją za problem, który dezorganizuje nasze życie. Często nazywana jest również chorobą cywilizacyjną, ponieważ coraz więcej osób boryka się z tym zjawiskiem z roku na rok.
Przyczyny odkładania spraw na później
- Brak motywacji: Kiedy zadanie nie jest np. wystarczająco interesujące i nie widzimy w nim sensu i możemy odkładać je na później.
- Lęk przed porażką: Obawa np. przed niepowodzeniem czy otrzymaniem negatywnej oceny.
- Perfekcjonizm: Gdy dążymy do doskonałości i boimy się popełnienia błędu lub nieosiągnięcia idealnego rezultatu.
- Brak planowania i organizacji: Kiedy nie mamy spójnego planu działania i trudno nam się skoncentrować i podjąć konkretne zadania.
- Brak jasnych celów: Gdy nie mamy wyraźnych celów lub nie wiemy, jakie kroki podjąć, aby je osiągnąć, możemy czuć się zagubieni i odkładać działania na później.
- Przeszkody emocjonalne: Nastroje, takie jak poczucie przytłoczenia, frustracja, złość czy niezadowolenie.
- Rozpraszacze: Obecność licznych rozpraszaczy, np. media, telewizja.
Przyczyn prokrastynacji możemy dopatrywać się w różnych czynnikach. Warto natomiast wspomnieć, że na prokrastynację bardziej narażone są osoby, które mają tendencję do zamartwiania się, wyolbrzymiania problemów czy doświadczania negatywnych emocji.
Skutki
Prokrastynacja wiąże się z negatywnymi skutkami, takimi jak wzrost stresu i presji związany z odkładaniem zadań na później. Wykonując obowiązki w pośpiechu, istnieje większe ryzyko popełnienia błędów i obniżenia jakości pracy. Dodatkowo, prokrastynacja prowadzi do marnotrawienia czasu poprzez unikanie pracy i rozpraszanie uwagi. Odkładanie zadań wywołuje także negatywne emocje, takie jak poczucie winy, frustracja, niezadowolenie z siebie i obniżenie samooceny. Nawyk prokrastynacji może prowadzić do zaległości w pracy, szkole i innych dziedzinach życia, a także do nieprzyjemnych konsekwencji, takich jak spadek ocen, utrata pracy, problemy w relacjach lub utrata okazji. Ponadto, prokrastynacja hamuje nasz rozwój osobisty i zawodowy, uniemożliwiając zdobywanie nowych umiejętności, realizację celów i osiąganie sukcesów.
Jak sobie radzić z prokrastynacją?
Radzenie sobie z prokrastynacją może być wyzwaniem, ale istnieją skuteczne strategie, które mogą pomóc. Oto kilka sposobów:
- Ustal konkretne cele i planuj: twórz harmonogramy i listy zadań, aby zorganizować swoje obowiązki i zadania.
- Spróbuj zidentyfikować przyczyny odkładania zadań.
- Postaraj się wyeliminować rozpraszacze: Zidentyfikuj czynniki, które utrudniają skupienie się na zadaniu i staraj się je eliminować.
- Wykorzystaj techniki zarządzania czasem np. Metoda Pomodoro (pracujesz przez określony czas, a następnie robisz przerwę)
- Znajdź sposoby motywacji, które na Ciebie działają np. nagradzanie się po skończonym zadaniu.
- Rozpocznij od trudniejszych i ważniejszych zadań jako pierwszych. Gdy najbardziej wymagające zadania zostaną zrealizowane, reszta będzie wydawać się łatwiejsza.
- Jeśli trudno Ci samemu radzić sobie z prokrastynacją, poproś o wsparcie osób bliskich lub znajdź grupę wsparcia online.
- Bądź dla siebie łagodny i pamiętaj, że jesteś tylko człowiekiem i każdy ma gorsze dni.
Prokrastynacja, a lenistwo
Prokrastynacja i lenistwo często są mylone, ale mają różne konsekwencje i charakterystyczne cechy. Osoba leniwa czerpie przyjemność z bezczynności i nie odczuwa negatywnych emocji, takich jak wyrzuty sumienia, stres czy napięcie. Lenistwo jest wynikiem braku motywacji i chęci do podejmowania jakichkolwiek aktywności.
Natomiast prokrastynacja może dawać początkową ulgę, ale z biegiem czasu staje się źródłem negatywnych emocji. Kiedy zbliża się termin wykonania zadania, prokrastynator odczuwa obniżony nastrój, wzrost stresu, poczucie winy oraz napięcie. Te negatywne uczucia wynikają z świadomości, że zadanie powinno zostać wykonane, ale zostało odkładane na później.