Temperament to wrodzony, trwały i indywidualny sposób reagowania emocjonalnego i zachowania się, który ma wpływ na sposób, w jaki jednostka odbiera i odpowiada na różne sytuacje życiowe. Jest to biologiczna podstawa naszych preferencji, nawyków i reakcji.Jednak warto zauważyć, że temperament to tylko jedna z wielu składowych osobowości i wpływa na nią w połączeniu z czynnikami środowiskowymi, wychowaniem i doświadczeniami życiowymi.
Kiedy widoczny jest temperament?
Z temperamentem się rodzimy, jest więc obecny od wczesnego dzieciństwa. Niemowlęta i małe dzieci mogą wykazywać różne cechy temperamentu, takie jak aktywność, reaktywność emocjonalna, adaptacyjność, introwersja lub ekstrawersja, poziom pobudzenia i tempo reakcji. Można zaobserwować różnice w temperamentach nawet między bliźniakami. Temperament jest często trwały przez całe życie, chociaż może ulegać pewnym modyfikacjom i dostosowaniom wraz z rozwojem jednostki. Widoczny jest w różnych sferach życia, takich jak relacje z innymi ludźmi, styl uczenia się, reakcje na stres, preferencje i zainteresowania.
Cechy temperamentu
- stały, względnie stabilny,
- jest uwarunkowany genetycznie, wrodzony,
- jest jedną z cech składowych osobowości,
- ujawnia się już w pierwszym roku życia,
- jest to zespół cech.
Regulacyjna teoria temperamentu (RTT) Jana Strelaua
Strelau wyodrębnił cechy, które składają się na ludzki temperament. Są to:
- żwawość— ujawnia się w szybkim reagowaniu, wysokim tempie aktywności i elastyczności zachowań
- perseweratywność— wyraża się w skłonności do kontynuowania i powtarzania zachowań oraz doświadczania stanów emocjonalnych po zaprzestaniu działania bodźca
- wrażliwość sensoryczna— przejawia się w tendencji do reagowania na bodźce o słabym nasileniu
- reaktywność emocjonalna— wyraża się w stałej dla jednostki intensywności reakcji, a także w dużej wrażliwości i niskiej odporności emocjonalnej
- wytrzymałość— charakteryzuje się zdolnością do podejmowania adekwatnych działań, wymagających długotrwałej lub intensywnej aktywności w trudnych warunkach
- aktywność— tendencja do zachowań dostarczających wysokiej stymulacji zewnętrznej
Według Strelaua temperament jest więc wypadkową sześciu powyższych cech i proporcji, w jakich składają się one na całość.
Typy temperamentu
- Melancholik – Osoby są zazwyczaj powściągliwe, refleksyjne i wrażliwe emocjonalnie. Mają skłonność do analizowania i przemyślania sytuacji. Często są perfekcjonistami i dbają o szczegóły, ale mogą też być skłonne do przeżywania niepokoju i smutku.
- Flegmatyk – Osoby są spokojne, zrównoważone i opanowane. Rzadko tracą panowanie nad emocjami i mają tendencję do unikania konfliktów. Są lojalne i przyjacielskie, ale mogą też wydawać się zbyt powściągliwe emocjonalnie.
- Sangwinik – Osoby są zazwyczaj radosne, energiczne i towarzyskie. Są otwarte na nowe doświadczenia, lubią być w centrum uwagi i mają łatwość w nawiązywaniu kontaktów społecznych. Cechuje je entuzjazm, spontaniczność i łatwość adaptacji do zmian oraz są bardzo pracowici, asertywni i lubią podejmować ryzyko.
- Choleryk – Osoby są zdecydowane, ambitne i pełne energii. Cechują się silną wolą i wytrwałością w dążeniu do celów. Mogą być pewne siebie i zdecydowane, ale też czasem niecierpliwe i łatwo wpadające w złość.
Jak temperament wpływa na osobowość? Temperament, a charakter
Temperament to nasza wrodzona, trwała tendencja do reagowania emocjonalnego i zachowania. Jest dziedziczony i relatywnie stabilny. Natomiast charakter rozwija się na przestrzeni życia i jest kształtowany przez doświadczenia, edukację i środowisko. Pełną formę charakteru osiągamy w okresie dojrzewania. Charakter nie jest stały i można go ciągle modyfikować i zmieniać. Środowisko i edukacja mają istotny wpływ na kształtowanie charakteru.
Jednak warto zaznaczyć, że temperament stanowi jedną z wielu części składających się na naszą osobowość. Wpływ na nią ma nie tylko nasz dziedziczny temperament, ale także czynniki środowiskowe, wychowanie i doświadczenia życiowe. To kompleksowe połączenie tych elementów kształtuje naszą indywidualność i sposób funkcjonowania. Temperament stanowi jedno z ogniw tego większego układu.
Autor: Aleksandra Stram