Dobrostan psychiczny to stan, w którym człowiek czuje się dobrze ze sobą i swoim życiem. Jest związany z takimi emocjami jak: radość, szczęście, zadowolenie itp. Towarzyszy mu wysokie poczucie własnej wartości, skuteczności i samoakceptacja. Można powiedzieć, że gdy zauważamy często w naszym życiu pozytywne doświadczenia i emocje, a negatywne przeżycia występują rzadko, wówczas doświadczamy dobrostanu psychicznego.
Nie należy mylić go z dobrobytem, gdyż jak wiemy są ludzie mogący zaspokoić każdą swoją potrzebę materialną, ale wcale nie czują się szczęśliwi. Wykształcenie, cechy demograficzne, komfortowe warunki życia, płeć, brak choroby itd., także okazują się nie wystarczające.
Co więc składa się na poczucie zadowolenia z życia?
W publikacji „Osobowość jako czynnik determinujący dobrostan psychiczny człowieka” Anna Porczyńska-Ciszewska niewątpliwie wykazała, że jest ona jednym z przodujących czynników. Neurotyczność według badań jest cechą nasilającą negatywne aspekty dobrostanu. Oznacza to, że osoby z wyższym poziomem owej cechy mają większe skłonności do przeżywania lęku, depresji, rozpamiętywania negatywnych zdarzeń, a także nieufności w stosunku do ludzi i świata. Osoby o wysokim wskaźniku ekstrawersji mają z kolei tendencje do „koloryzowania” rzeczywistości. Tak jak mówią o danej sytuacji – tak też ją widzą. Nawet jeśli innemu świadkowi tych samych okoliczności taki opis wyda się nieprawdopodobny i nazbyt optymistyczny. Zapamiętywanie zdarzeń w ten sposób pozwala na pielęgnowanie chęci do życia i wiąże się z poczuciem szczęścia. Utrwala też dobry obraz świata i pozytywne myśli na temat otoczenia.
Kolejną istotną cechą jest wewnętrzne poczucie kontroli. Takie osoby są przekonane o sprawczości swoich działań. Oznacza to, że w przypadku podejmowania się zadań wierzą, że doprowadzenie ich do końca i zakończenie sukcesem leży po stronie ich planu i wysiłku włożonego w dane przedsięwzięcie. Mają przekonanie o osobistym wpływie na życie. Taka postawa po wykonanym zadaniu zwiększa poczucie własnej wartości, lub w nim utwierdza. Każdy kolejny sukces przynosi spełnienie, co przekłada się na motywację do podejmowania wciąż kolejnych kroków i realizowania nowych pomysłów w życiu. Osoby mające zewnętrzne poczucie kontroli, żyją w przeświadczeniu, że cokolwiek nie zrobią to i tak będzie źle. Często wydaje im się, że zwyczajnie nie poradzą sobie z nowym zadaniem. Unikają wyzwań, a w przypadku powodzenia uważają, iż było to tylko chwilowe szczęście, a oni sami nie mają z tym nic wspólnego. Wynika to nie tylko z cech charakteru, ale również ze zdarzeń życiowych. Kiedy negatywne przeżycia powtarzają się, istnieje duże prawdopodobieństwo, że takie osoby staną się bierne i będą poddawać się okolicznościom, próbując przeżyć kolejny dzień w poczuciu zagrożenia czy beznadziei.
Dobrostan psychiczny wiąże się także z dążeniem do jakiegoś celu wyznaczonego samemu sobie. Ile ludzi na świecie tyle może być osobistych celów. To nie tylko osiągnięcia zawodowe, czy spełnianie osobistych marzeń, ale też założenie rodziny, wychowywanie dzieci, znalezienie partnera, czy zrobienie czegoś dla społeczeństwa. Osoby nie mające celu w życiu mogą mieć problem z poczuciem szczęścia, bo skoro nie ma się do czego dążyć, to nie ma też motywacji i satysfakcji po dojściu do celu. Brak potrzeby starania się o coś może wywołać obniżony nastrój i stany depresyjne. Często osoby doświadczające trudności i podejmujące walkę o swoje ideały wykazują więcej entuzjazmu i radości w życiu, niż osoby ustatkowane i pozornie nie mające zmartwień.
Relacje międzyludzkie są również czynnikiem wpływającym na dobrostan psychiczny. Każdy człowiek ma inne potrzeby co do ilości kontaktów, bliskich przyjaciół, czy budowania więzi partnerskich. Niewątpliwie jednak możliwość zaufania i oparcie jakie niesie partner sprawia, że osoby żyjące w długotrwałym związku i czerpiące z niego satysfakcję wyżej oceniają poczucie szczęścia w życiu. Ważne są także relacje z bliskimi nam osobami i ogólne budowanie więzi z ludźmi. O poczuciu zadowolenia będzie świadczyła ich jakość i wzajemne korzyści – te, które w danym momencie mają dla nas znaczenie (zaufanie, rozwój, motywowanie się, wysłuchanie, otwarcie itp.) .
Samoakceptacja jest kolejnym czynnikiem warunkującym poczucie szczęścia. Bez niej wszystkie wymienione wyżej nie mogłyby przynieść pozytywnego skutku, bo ciężko cieszyć się życiem negując samego siebie. Zgodnie z „Cebulową teorią” J. Czapińskiego samoakceptację umieścilibyśmy w najgłębszych warstwach człowieka, co oznacza, że jest jednym z czynników determinujących to, jak radzimy sobie z życiowymi przeciwnościami. Człowiek lubiący siebie wierzy w swoją wartość więc będzie miał chęć i wolę życia, a także walki o jego jakość. Wytrzyma więcej niepowodzeń i wciąż będzie chciał pracować nad polepszeniem sytuacji. Jak pracować nad pozytywnym myślenie? O tym przeczytasz w artykule: „13 Kroków Do Miłości”
Opisane wyżej czynniki wpływające w dużym stopniu na poczucie szczęścia to: osobowość, poczucie sprawczości, osiąganie wyznaczonych celów, budowanie i podtrzymywanie więzi, oraz samoakceptacja. Wiążą się one z wpływam na własne życie i układaniem go zgodnie z naszymi przekonaniami. Jest oczywiście wiele czynników, które mogą pokrzyżować nasze plany, co spowoduje spadek jakości życia. Są to jednak czynniki zewnętrzne, których zmiana jest możliwa, lub możliwe jest pogodzenie się z daną sytuacją i reorganizacja życia znowu na wzór osobistych dążeń. Oznacza to, że poczucie dobrostanu jest procesem dynamicznym, a najszczęśliwszy człowiek to ten, który ma cel i motywację do pokonywania przeciwności, podejmuje wysiłek pracy nad sobą, przyjmuje wsparcie innych i ma pozytywne skojarzenia o otaczającym świecie.